Gepubliceerd in Camera Magazine, nr 3 2002. De foto's zijn dezelfde als gebruikt bij het artikel.
Van alle foto's is ook een grote versie beschikbaar (ca 850x850). Klik hiervoor op de betreffende afbeelding.
© Wim van Velzen, mei 2002
Glen Etive; EC-TL en 80mm, provia 100F Wie is er nu zo gek om met een grote tas vol middenformaat spullen te gaan kamperen? In Schotland nog wel.
Dezelfde gek die landschapsfoto's op een vierkant formaat maakt.
Naar het land van Hooglanden en eindeloze eilanden, met een Bronica EC en een tas vol spullen.
Ik ben vast niet de eerste die dacht dat je met een middenformaat camera veel betere foto's zou maken. Niet dat ik per se ontevreden was met mijn kleinbeeldresultaten, maar ja, met zo'n 'echte' camera werd alles natuurlijk veel mooier.
Toen er voor een aantrekkelijke prijs (zelfs voor mij als student betaalbaar) bij een fotohandel in de buurt een tweeoog te koop stond, ben ik onmiddellijk naar binnen gerend om mijn prille liefde van achter het raam te halen. Deze Yashica D en ik zijn ruim een jaar bij elkaar gebleven; ik was tot over mijn oren verliefd op het grote vierkante matglas en op de mogelijkheid om zonder detailverlies te vergroten. Zo verliefd dat ik het liefst geen kleinbeeld meer zou gebruiken. Alleen die ene brandpunt, dat was wel wat weinig.
Dus toen er ergens een Bronica EC-TL aangeboden werd, is de D ingeruild. Achteraf gezien had ik die D natuurlijk moeten houden. Een tweeoog is zoveel lichter, dat je hem overal mee naar toe kunt nemen, terwijl een tas vol Bronicaspullen bij het winkelen in York of zo toch wel wat zwaar wordt. Vandaar dat ik sinds kort een Rolleicord aan mijn arsenaal toegevoegd heb. Is ook lekker stil voor in de kerk!
Bij de EC-TL kwamen al snel een groothoeklens, een tele en een setje tussenringen. Dat kost wat zoekwerk, maar dat is juist de aardigheid. 'Gekke vraag misschien hoor, maar heeft u wellicht nog ergens wat tussenringen liggen voor deze camera?' U kent het waarschijnlijk wel.
Deze uitgaven waren thuis allemaal te verdedigen als zakelijke aankopen. Ik deed inmiddels al wat bruiloften voor vrienden, familie en bekenden en ja, een 27x27 afdruk doet het toch wel erg mooi in een album.
Mijn vrouw ziet me graag gelukkig, en zo werden van mijn fotografisch verdiende centen nog weer meer spullen aangeschaft. Zo kon ik mijn geluk niet op toen ik een Nikkor 25 cm 4.0 (uit 1962) voor Bronica zag. Deze paste echter niet op de EC-buitenbajonet, maar alleen op die van de Bronica S. Die dan ook maar meegenomen, evenals een balg voor deze camera.
Helaas vond de S dat ze zo onderhand aan wat meer rust toe was. Ze liep telkens vast, zodat ik op een gegeven moment een wrede beslissing heb genomen. Door Feenstra in Maassluis is van haar buitenbajonet en van een EC scherpstelunit een adapter gemaakt, zodat ik de 25 cm alsnog op mijn beide EC-TLs kon zetten.
Daarna zijn er alleen nog een 2x convertor en een prisma bijgekomen. O ja, en twee Rollei projectoren, of had ik dat al gezegd?
Een hoop spullen bij elkaar natuurlijk, maar wel een mooi volledig set voor de prijs van een tweedehands Zweed met een enkel lensje.
Voor zijn leeftijd (nu zo'n 25 jaar) is er opmerkelijk weinig te noemen wat de huidige generaties 6x6 camera's hebben en de EC moet missen. Vanwege de spleetsluiter zijn de flitsmogelijkheden met een synchronisatietijd van 1/60e seconde beperkt, maar de spiegel klapt na de opname wel onmiddellijk terug. Vervelend is de kortste instelafstand van de 150mm, namelijk zo'n 2 meter. Dit is een gevolg van de instelunit voor de lenzen tot en met 200mm, die een vaste maximum uittrek heeft van 14 millimeter. De 80 mm en de 50 mm komen daardoor juist weer heel dichtbij (64 resp. 32 cm).
De camera is fool-proof: als de schuif in het magazijn zit, gaat de sluiter niet af; je hoeft niet eerst de sluiter te spannen voordat de lenzen verwisselt kunnen worden. Je kunt eigenlijk niets doen wat technisch gezien niet mag. Kortom: een prima werkcamera waar vlot en betrouwbaar mee te werken valt. Bij de aanschaf moet je wel opletten of hij niet door jarenlang professioneel gebruik versleten is. En natuurlijk op tijd naar de garage voor onderhoud!
Wat ik wel miste is een helder matglas, zeker binnen bij bruidsreportages. Soms zat ik er net even naast, zeker met de 50 mm. Nu hebben Hasselblad en Rollei prachtig heldere nieuwe matglazen, maar voor de EC leek er niets te bestaan. Ook het bekende merk Beattie heeft geen zogenaamd Intenscreen voor deze camera.
Via het internet ben ik uiteindelijk terechtgekomen bij het kleine Amerikaanse bedrijf Maxwell Precision Optics. Ik heb hem een EC matglas opgestuurd en na enige tijd ontving ik een prachtig matglas: zo'n 1 ½ stop lichtsterker en met een uitstekend instelcontrast. Alhoewel prijzig (costum made uit de VS is niet goedkoop: $300; van de plank zijn ze een stuk voordeliger) is het z'n geld dubbel en dwars waard: het scherpstellen gaat nu veel sneller en preciezer.
Of mijn foto's met middenformaat inderdaad stukken mooier werden? Niet per se. Pogingen om mijn zoontje met de EC vast te leggen lopen nog al eens op teleurstellingen uit; kleinbeeld is dan toch wel erg handig. En macro of super-tele met middenformaat valt ook niet echt mee. Ik doe dan ook meer aan
'environmental portrait' van planten en dieren, met veel aandacht voor de omgeving... En door de enorme
detaillering van het middenformaat kan dat juist heel goed!
En die dia's: daar kan kleinbeeld niet tegenop. Zoveel details, zo sprankelend licht, zo echt. Groter is dan toch gewoon mooier en beter. Tijdens het lopen met het hele gevaarte is het wel eens schelden, maar eenmaal thuis gekomen!
Naast het grotere opnameformaat is er nog een belangrijke reden waarom middenformaat bij veel onderwerpen mooiere beelden oplevert. Door het gewicht van de camera (2,5 kilo met 80 mm en lichtkapzoeker!) is een statief bijna onvermijdelijk. Daarmee wordt elke foto die je wil maken een inspanning op zich. Standplaats bepalen, statief uitschuiven en neerzetten. Camera plaatsen met juiste lens (geen zoom voor deze camera!), licht meten met losse meter of kleinbeeld spiegelreflex. Spiegel omhoog, even wachten tot de wind wat gaat liggen, afdrukken. Eventueel nog een klein stopje meer en minder. Camera weer van statief en de tas in, statief weer inklappen, verder lopen.
Zo laat je het wel uit je hoofd om zomaar wat raak te fotograferen: dat hou je gewoon niet
vol. De grote camera dwingt je dus om zorgvuldiger te kiezen wat en hoe je wilt fotograferen. Natuurlijk kan dat ook met kleinbeeld, maar mij lukt dat in ieder geval lang niet altijd.
Keerzijde is natuurlijk dat spontane familieportretjes en vakantiekiekjes maar moeilijk te maken zijn. Dus de kleinbeeld gaat wel mee!
Voor mijn vrije werk ben ik het liefst bezig met landschapsfotografie. In beeld proberen te brengen hoe mooi de wereld kan zijn, hoe een groots landschap bestaat uit kleine mosjes en stukken rots, uit water en lucht. Hoe natuur en cultuur met elkaar vervlochten zijn.
Om dat goed te kunnen fotograferen is het belangrijk dat je weet wat je fotografeert. Hoe vaker je ergens komt, hoe veelzeggender de foto's worden. Het lukt dan steeds beter om in beeld te brengen wat je nu werkelijk treft in een landschap. Daarom kan ik me niet voorstellen dat ik met goede foto's thuis zou komen na twee weekjes Thailand of zo.
En fotografie is natuurlijk ook gewoon een prachtig excuus om op vakantie om 6.00 ante meridiem de tent al uit te gaan. Dan is het licht het zachtst en de dag nog stil. Tas op de linkerschouder, statief in de rechterhand en lopen maar.
Je leest of hoort nog wel eens dat je overdag geen mooie landschapsbeelden kunt maken: het licht is te hard, de zon slaat het beeld als het ware plat. En inderdaad, je moet er rekening mee houden dat het licht minder modellerend werkt dan wanneer de zon laag staat. De foto wordt vaak wat minder romantisch. Maar anderzijds: zo'n foto zegt misschien juist wel meer over het landschap. En felle kleuren kunnen overdag soms nog meer spreken.
De keuze is dus aan de fotograaf: wil je als het ware een glamourportret maken van het landschap, in het zachte avondlicht met oranje wolkjes, of meer een reportage portret?
Het vierkante formaat ligt voor landschap niet echt voor de hand. Misschien dat ik er juist daarom zoveel plezier in heb. OK, soms zou ik best met een 6x17 op stap willen, maar over het algemeen is het prima mogelijk om het vierkant mooi te vullen. Het kost soms wat meer kijken en proberen, maar daar leer je tenslotte het meeste van.
Qua compositie is het net even anders dan met kleinbeeld. Waar het bij langwerpige opnamen vaak draait om de diagonaal, kan je juist bij het vierkant mooi werken met symmetrie of met driehoeken in het beeld. De mooiste beelden zijn zo opgebouwd dat je ogen als het ware over het hele vlak gestuurd worden.
Natuurlijk lenen niet alle situaties zich voor een vierkante compositie. Veel landschappen zijn nu eenmaal meer breed dan hoog. Nu is het voor een geprojecteerd dia nog niet zo erg als een deel van het beeld minder interessant is; laat je hem afdrukken, dan is rechthoekig nog wel eens beter.
Het vierkant heeft voor mij nog een groot pre: het vult heel mooi het scherm bij diaprojectie. Het beeld heeft als het ware geen einde, nergens wordt de ruimte begrensd. Als kijker word je volledig opgenomen in het beeld. Heel fraai!
Iedereen heeft zo z'n favoriete plaatsen en reisbestemmingen. Voor mij is dat Schotland, land van rust en ruimte. Verlaten dalen, woeste stromen, eindeloos veel eilanden en steeds wisselend licht. Verspreid liggen visserplaatsjes , met tuffende bootjes van kreeftenvissers. Op kleine eilandjes rusten kasteelruïnes of verlaten kapelletjes , het strand ruikt naar zeewier.
Het weer is er altijd mooi, het licht steeds anders. Natuurlijk, als je op vakantie altijd lekker weer wilt, dan kun je beter naar het zuiden afreizen. Maar geloof me, het weer is in Schotland altijd mooi.
En al is middenformaat niet zo geschikt voor wildlife, met de 25 cm en de 2x convertor lukt het nog aardig om bijvoorbeeld de zeehonden in beeld te krijgen . Voor de vogelaar met z'n 600 mm zijn vooral de kliffen een must, maar op een vogeleiland kun je zelfs met een groothoek je gang gaan.
Ook de flora mag er wezen. Mensen vragen nog wel eens wanneer de hei bloeit in Schotland. Het antwoord is: van juni tot en met september. Allerlei soorten groeien door elkaar, en altijd bloeit er wel wat . Op de kleinste rotsen in het water kleurt het nog paars en roze. Het mooist is het misschien wel in juni, als de brem en gaspeldoorn de hellingen geel kleurt en de rododendrons (het mooiste onkruid dat ze daar hebben) de huizen aan het zicht onttrekken. Maar ook de herfst is prachtig, als de afgestorven varens de bergen roestbruin kleuren en de herten de glens weer opzoeken.
Een land waar je als fotograaf, als natuurliefhebber en actieve vakantieganger je hart kwijtraakt!
We hebben de familie dan ook aardig geschokt met de mededeling dat we dit jaar niet naar Schotland gaan. Deze keer mag de EC namelijk mee naar Ierland...
Bronica EC-TL
6x6 spiegelreflex met spleetsluiter, gebouwd van 1975-1980. Er bestonden Nikkor, Zenzanon en Komura lenzen voor deze camera; tot en met 200mm gebruikten al deze lenzen een en dezelfde instelunit; langere lenzen en de balgen gebruiken de buitenbajonet. Ikzelf heb een Zenzanon 50 2,8 MC, een Zenzanon 80 2,4 MC, een Zenzanon 150 3,5 en een Nikkor 25 cm 4,0 met preset diafragma.Voor meer informatie: Robert Monaghan heeft een groot deel van zijn middenformaat site aan deze camera's besteed. Sowieso aanbevolen voor informatie over alle middenformaat systemen!
adres Maxwell
Maxwell Precision Optics, PO Box 33146, Decatur GA 30033-0146; telefoon: 001 404 244 0095; e-mail: maxwellprecisionoptics@toast.net
Gepubliceerd in Camera Magazine, nr 3 2002.
Deze en nog veel meer foto's zijn opgenomen in de verschillende portfolio's!
Het is ook mogelijk vergrotingen van deze foto's te bestellen of ze editoraal of commercieel te gebruiken.
Op- en aanmerkingen zijn welkom!
