fotografie Wim van Velzen - artikelen

Mustn't grumble

verslag van een gezinsvakantie, Schotland 2006

deel drie: Wester Ross en terugblik

deel een - wie, waarom en waar
deel twee: rond Loch Tay en the Grampians

schoonheid en boete

Voor ons is Shieldaig een heel bijzondere plaats. In 2000 hebben we hier een aantal nachten op het kampeerterrein gestaan. Er is geen officiële kamping, alleen een veld waar je je tent of caravan kunt opzetten. Bij de toegang van het terrein staat een grote vuilnisbak en een koudwaterkraan. Een donation box is er bij geplaatst, waar je je dankbaarheid kunt tonen.
Het kampeerterrein is gelegen op een raised beach, een vlak stuk land wat in de laatste grote ijstijd (niet die kleinere an 10000 jaar geleden) het strand vormde. Toen de ijslaag, net zoals nu in Groenland vaak kilometers dik, eindelijk wegsmolt werd het land van een zware last bevrijd en kwam het tientallen meters omhoog, waarbij het de huidige kustlijn vormde.
Het dorp Shieldaig is eigenlijk een enkele rij huizen langs de kust. Aan het eind van de rij, net onder het kampeerterrein, zijn de openbare toiletten met koud en warm water. Boven het dorp, bij wijze van zolder, is het kampeerterrein en een paar nieuwe huizen. Het hele dorp is gericht op de zee. Niet zo vreemd natuurlijk voor een plaats die voor de visserij gebouwd is.

De kleine dorpswinkel biedt meer productdiversiteit per vierkante meter winkeloppervlak dan welke zaak ook die ik ken. Ik neem aan de zelfs medicatie tegen claustrofobie hebben, maar dat weet ik niet zeker. De meeste klanten in de zomers zijn toeristen. Ik vraag me af of de planken ook in de winter vol staan met kaarten, ansichts en local interest.
De winkel opent de deuren om 9 uur, maar zoals ik ontdekte arriveert het verse brood pas om half elf. Maar ja, pannenkoeken voor ontbijt is ook prima.

Het meest aantrekkelijke van Shieldaig is eigenlijk niet het dorp zelf, maar zijn prachtige ligging tussen de Torridon bergen, het schiereiland van Applecross en Loch Shieldaig met zijn vele eilandjes. Ze hebben er ook prachtige zonsopgangen!

Maar natuurlijk is er een grote MAAR. Schoonheid komt nooit alleen. De mens die van al deze geweldige natuur wil genieten, moet wel een van de meest smerige streken van de natuur verdragen: midges. "O machtige mug, militant en miserabel, gaarne bood ik u een dagrantsoen van mijn bloed - maar laat mij het geven, neem het niet zelve van mij".
Maar voordat ik u meer miserabele dichtregels aanbied, moet ik u wel zeggen dat dit kleine bijtende insect op zich tamelijk onschuldig is. Het maakt geen herrie, het maakt maar een kleine beet en wat jeuk. Het brengt geen ziekte over dan een slecht humeur of regelrechte wanhoop.

Het probleem zit 'm in hun ontelbare legerscharen. Ik heb er meer dan honderd geteld alleen al op de rug van mijn hand. Ze kriebelen rond je oren, in je nek, in je haar, overal. Eenvoudige handelingen als het strikken van je schoenveters worden bijna onmogelijk tenzij met strenge discipline.
Natuurlijk kan je een deel van dit gedierte om het leven brengen, maar zodra je dit doe komen er honderden op de begraafplaats.
En dan na afloop. Een beet of vijftig op een klein deel van je huid juikt buitengewoon. Of is het de antimuggenspray die je huidt aan het verwoesten is? hoe dan ook, het zijn bloody beasts.

Ze hebben ook nog wat betere karaktertrekjes: op winderige of sterk regenachtige dagen, of in sterke zonneschijn. Ze bijten alleen in juli of augustus (inderdaad precies de maanden dat er veel toeristen naar Schotland komen). Er zijn grapjassen die er nog aan toevoegen dat het allemaal niet zo erg is, omdat alleen de vrouwlijke Culicoides impunctatus bijten. Tuurlijk.
Wellicht vraag je je af waarom de moderne wetenschap nog niet met een briljante oplossing gekomen is. En er zijn er inderdaad een hele rij repellents. Degene die ik gebruik bevat DEET, en mag niet gebruikt worden voor kinderen onder de 12, zwangeren, moeders die borstvoeding geven, hypochonders en mensen met een gevoelige huid. En natuurlijk niet spuiten op je bril, regenjassen en andere kunststoffen omdat dat kleine gaatjes in de genoemde materialen brandt. Fijn spul.
Het helpt de muggen weer om je te vinden, omdat ze je op kilometers afstand kunnen ruiken. Een win-win situatie dus.

Liefhebbers van Schotland troosten elkaar bovendien met de gedachte dat de midge eigenlijk goed werk doet: het houdt de grote toeristenmassa weg. Al gehoord van cognitieve dissonantie?

OK, OK, vooruit. Goedkoop taalgebruik, amateurpsychologie en onechte gevoelens. Dus laat ik een voorbeeld geven van wat er gebeurt. De waarheid en niets dan de waarheid.
Op een bewolkte middag in de buurt van fraaie Loch Carron willen we ergens gaan zitten, een kop thee maken en lunchen. Ik besluit de plek te verkennen en er een paar minuten als proefkonijn (let op de woordspeling) plaats te nemen. Onderwijl zit het gezin achter gesloten autoruiten me te observeren. Word ik in die periode aangevallen, dan verkassen we. Indien niet, dan wordt de plaats veilig verklaard.

Nu twee minuten wordt het terrein midge-vrij verklaard. Mijn vrouw en oudste zoon komen ook uit de auto. Ze pakken hun stoelen en brenen ze naar de voorgestelde picnicplaats. Ik neem de tassen met de koffie, brood en al het andere wat we nodig hebben voor een goede lunch.
Mijn vrouw haalt in de auto haar boek op, Klaas wat speelgoed en ik maak de gordel van Teun los. Ik pak hem uit de stoel, laat hem op zijn benen staan naast de auto. Ik maak de buggy los (links en rechts), til 'm uit de auto, vouw hem uit, pak Teun op en zet hem in de buggy, maak zijn gordel vast en rol hem naar de picnicplek.
Ik schenk twee bekers vol met heet water, maak koffie en thee en het gezin zit. En dan komen ze.

Een onderdrukte gil, wat boze woorden (ik moet naar de stouterdsmat), pak de stoelen op en breng ze naar de auto. Ik pak de tassen op, gooi ze in de auto. Ik rol Teun in zijn buggy terug naar de auto. Ik maak zijn gordel los, til hem uit de buggy en houd hem op een arm. De hand van de andere arm opent de deur en ik zit hem opnieuw in de auto.
Ik vouw de buggy in, open de achterdeuren van de auto, hang de buggy en maak hem vast (rechts en links). Ik ren terug naar de koppen thee en koffie, ren terug naar de auto en spring erin. Gedurende deze hele excercitie zwaai je met je armen, althans voorzover de tassen, kinderen en wat al niet dat mogelijk maken - terwijl je je oren krabt met je schouders en je mantra's opzegt in jezelf over de eenheid van de kosmos en dat er ergere dingen in het leven kunnen gebeuren.

Er zijn maar een paar midges doorgedrongen in de auto, minder dan vijftig. Nog boos probeer ik de meeste af te maken met een papieren zakdoekje, plet ze tegen het raam. Terwijl ik daar mee bezig ben, raak ik de koffiemok op het dashboard (ik begrijp nu ook waarom die Amerikaanse auto's vol cup holders zitten) zodat die over mijn broek valt. Een grote slok komt bovendien terecht op de kaarten in het portier.
Nog meer boze woorden.

Later komt mijn vrouw met een interessante theorie die mij erg waarschijnlijk overkomt.
Net als bijen wonen ook midges in een klassenmaatschappij met een hoge mate van ordening. Zodra er vers vlees in de buurt is, zoals wij in dit geval, maken verkenners een analyse en rapporteren terug aan de officieren. De officieren roepen alle vrouwen te wapen. Ze verzamelen zich in het gras rondom het vlees, maar vallen niet aan.
Zolang als het vlees heen en weer naar de auto loopt om nog meer spullen te halen, blijven de officieren roepen waaaaachtennn! waaaaaachtennnn! en ze vallen niet aan. Zodra ze zien dat het vlees is gaan zitten schreeuwen de officieren: klllaaaaaar??? Nuuuuuuuuuu!!! En dan vallen ze massaal aan.
Ze hebben natuurlijk gewacht tot alle spullen uit de auto zijn, omdat ze weten dat het dan het langste duurt voordat het vlees er weer in kan zitten.
Het hele plaatje heeft wel iets van een Braveheart film, maar dat lijkt me in Schotland niet zo'n bezwaar.

Spiritueel gezien vermoed ik dat we de midges moeten zien als een vorm van boetedoening en ascetische oefening. Om hybris te voorkomen is het de mens niet toegestaan om de schoonheid van de plaats te beleven zonder doorn in het vlees (of angels, eigenlijk). Alleen maar om alles kosmisch in evenwicht te houden. De mens dient zijn plaats te kennen.
Deze visie is des te waarschijnlijker, als je ziet dat het zwarte muskietennet dat ik over mijn hoofd kan doen wel heel veel weg heeft van zo'n Middeleeuwse zwarte kap die de boeteling droeg, om zichzelf te verootmoedigen voor zijn Schepper.

inderdaad, we mopperen niet

Hoe mooi Shieldaig ook is, we besluiten om naar een andere camping te gaan met minder midges. Betere afwatering en meer aan open zee gelegen, met meer wind, zou moeten helpen tegen het verschrikkelijke beest.
En zo geschiedde. De camping van Laide, met een zandstrand en wat meer wind, is bijna midgevrij. Het ligt maar zo'n 30 mijlen ten noorden van Shieldaig, maar in plaats van hoge bergen worden we nu omringd door vriendelijke schiereilanden en kijken we uit op de lieflijke Summer Isles.

We vullen onze dagen met wat zwemmen, op visite gaan bij kuddes schapen en koeien, grote zelfgemaakte scones in de boekhandel-tearoom in Gairloch en overheerlijke maaltijden in het 'Mustn't grumble' ('niet mopperen!') restaurant in Melvaig.
De boekwinkel biedt een wonderlijke mix van boeken over Schotland, over bergbeklimmen, grappige boekjes over katten / vrouwen / Engelsen, over tuinieren en stapels New Age spul (maar gek genoeg geen the tao of midges). In de tearoom is de koffie, thee en chocolademelk goed, de cakes, pies en scones voortreffelijk. Ik heb wel drie boeken over bergbeklimmen nodig om weer een beetje op gewicht te komen...

'Mustn't grumble' is onze laatste ontdekking van de vakantie. Teruggekeerd van het eind van de wereld bij Rubha Rèidh vuurtoren, eten we in dit voormalige Free Church kerkje.
De sfeer is goed met het uitzicht op Skye en de Outer Hebrides. Maar het is het uitzicht op het mustn't grumble crumble dessert dat ik nooit zal vergeten. En natuurlijk het lamsvlees, de wilde zalm die Marleen besteld heeft, etc. etc.
Onze waardering was zelfs zo groot dat we de volgende dag besluiten om de hele weg opnieuw af te leggen en er nogmaals te weten. We zitten nu buiten, kijken naar wat rennende schapen en naar de bergen van Lewis zo'n vijftig mijl naar het westen. Mopperen is wel het laatste waar ik aan zou denken. Hoe mooi kan het leven zijn...

tot slot

Ik schrijf dit laatste stuk van ons vakantieverhaal aan het eind van augustus, vier weken naar onze terugkomst. Een paar dingen zet ik nog op een rij.
Allereerst: terugkijkend hebben we een veel positiever gevoel over deze weken in Schotland dan we gedurende de reis zelf hadden. Ja, soms kost het een hoop energie om de jongens in toom te houden, om kalm te blijven in momenten van chaos en goedgehumeurd als alles niet zo makkelijk is. Maar deze ellende is snel vergeten, gesublimeerd in mooie verhalen om aan vrienden en familie te vertellen. Wat blijft is het grote beeld van prachtige bergen, de bossen en de talloze eilanden aan de horizon.

In de tweede plaats hebben we in het verleden te vaak de Laaglanden links laten liggen. Dit jaar zijn we op de weg terug door Dumfries and Galloway gereden en genoten van de heuvels, de onverwachte hoogte van Leadhills en de rustige stadjes zoals Muirkirk en Sanquhar.
We moeten dit eigenlijk vaker doen en ervan genieten als een soort mustn't grumble crumble dessert!

Tot slot nog wat observaties over mijn fotografie. In een eerder artikel over landschapfotografie bespreek ik verschillende benaderingen in de landschapsfotografie, die ik aanduid met documentair en glamorous.
Toen gaf ik aan vooral documentair te werken, zowel qua onderwerpen, zoals huizen en wegen, en in lichtomstandigheden. Terugkijkend naar de foto's van dit jaar, denk ik dat ik in vergelijking met andere landschapsfotografen nog steeds veel menselijk invloed in beeld breng, maar licht en kleur worden steeds belangrijker. Meer en meer ga ik op zoek naar de 'glamorous' momenten.

Dat had ook wel te maken met het weer dat we dit jaar hadden. Het was overwegend zonnig en helder, wat het aantrekkelijk maakt om vroeg te werken en op de late avond. En dat komt het gezin ook goed uit.
Een tweede verandering ten opzichte van vroeger is dat we langer op een plek blijven, wat het gemakkelijker maakt om nog eens terug te keren naar een bepaalde plaats, wanneer het beter licht is.

Of om een veelgebruikte metafoor te spreken: ik was een echte jager - steeds in beweging om een plek te vinden voor een foto. Tegenwoordig ben ik meer een hengelaar. Als je een goede plek weet, dan blijf je daar wachten op de dingen die komen gaan.
Hierbij zijn de 1:50.000 Ordnance Survey kaarten eigenlijk onmisbaar, net als wat kennis van het weer.

In totale tegenstelling tot vorig jaar bleek dit jaar dat je ook te veel heldere luchten en zonnig weer kunt hebben. Het is natuurlijk wel lekker weer, maar niet per se mooi. Louter zonneschijn heeft geen soul, geen poëzie. Het is zoiets als een verhaal over twee mensen die volmaakt gelukkig met elkaar zijn. Leuk voor hen, maar saai voor de lezer.
Maar goed, gooi er een paar wolken in en ik mopper niet langer!

Some websites:

and

Cairngorm National Park

Fort George

Inverness

Shieldaig and Torridon

Mustn't grumble

deel een: wie, waarom en waar
deel twee: rond Loch Tay en the Grampians
deel drie: Wester Ross en terugblik

Dit artikel is geschreven door Wim van Velzen, © 2006.
Op- en aanmerkingen zijn welkom!

De meeste van de foto�s in dit driedelige artikel staan ook in de volgende portfolio�s:
Breadalbane (2006)
the Grampians
Wester Ross (2006): from Applecross to Shieldaig
Wester Ross (2006): Torridon and Gairloch
Wester Ross (2006): Gruinard Bay and Dundonell
Culross (binnenkort)

terug naar boven