fotografie Wim van Velzen - artikelen

'You are a gentleman!'

verslag van een Schotse winterreis - deel 2

terug naar deel 1: 'Every morning is different'

en hoe het met kerst toch nog goed kwam

Coilantogle: zicht op Callander De dag daarop, kerst, is het zowaar eindelijk droog geworden. 's Morgens scheen zelfs de zon af en toe!
Eerst weer naar Loch Venachar. Nu geen hengelaars, geen koffie en geen fraaie lucht. Ietwat teleurgesteld ging ik naar Callander terug, toen ik aan de oostelijke hemel een warme gloed zag. Alsof iemand een Cokin tabakfilter in de lucht had gehangen.
Op een punt waar je Callander verder in het dal kon zien liggen aardige foto's gemaakt, waaronder een paar met verlopend grijsfilter. Eindelijk eens de discipline om dat gewoon te doen - daar ben ik namelijk nogal slordig in.

Die middag ben ik er in geslaagd mijn reisgenoten achter mij te laten - ik bedoel natuurlijk: is het mij niet gelukt mijn reisgenoten te verleiden mee erop uit te gaan. Dan maar alleen...

Killin: river Dorchart Ik plande om opnieuw naar Killin en Loch Tay te gaan, om te kijken of ik nu helder zicht zou kunnen krijgen op Ben Lawers.
Onderweg trof mij opnieuw hoe snel het water overal gestegen was. In Killin zelf bleek River Dorchart wel een halve meter hoger te staan. Vergelijk deze foto maar eens met de eerdere hierboven!

Inmiddels was het helaas weer begonnen te regenen. Enigszins mismoedig - Ben Lawers zien kon ik wel weer vergeten - borg ik mijn spullen weer op en ging maar koffie met wat warms halen in 'the Capercaillie restaurant'.

Eenmaal binnengekomen deed ik mijn bestelling. Nauwelijks was ik gezeten of de eigenaar van de zaak komt op mij toegelopen, met een glas in zijn hand:

'Wilt u wat mull-wine?'
'Wat is dat, als ik vragen mag?'
'Sinaasappelsap, rode wijn en een scheutje rum'
'Graag! Met dit weer gaat dat er wil in'.

Terwijl hij het glas neerzet, vraagt hij:

'U bent fotograaf?'
'Inderdaad'
'Zou je iets voor me willen doen? De mensen kunnen van buiten niet zien, dat je vanuit de eetzaal zo'n prachtig uitzicht over de rivier hebt. Zou u een foto vanaf het balkon willen maken?'
'Met alle plezier!'
'Ah, sir, you are a gentleman! You will get a meal for that!'

Killin, the Capercaillie Restaurant De mull-wine was heerlijk verwarmend, het eten goed. Even later mijn spullen uit de auto gehaald en op het balkon, terwijl een viertal tafels-met-gasten benieuwd toekeken, wat foto's gemaakt van het uitzicht.
Toen de klus, die ik gelukkig vanonder een overkapping kon doen, geklaard was, stond er inmiddels een kaasplateau klaar. Kijk, dat is werken!

Buiten ook nog wat foto's gemaakt - het werd zowaar wat droger. 'And send me the prints, with the bill!'
En zo verliep mijn eerste on-site commerciële business to business landschapsfoto-opdracht!

Uitzicht vanuit het restaurant op River Dorchart

Ik had nog een uurtje voor het donker zou worden. De regen was zo ongeveer gestopt, al was de verte nog wat wazig. Eerst maar richting Ben Lawers.

Nog maar nauwelijks uit Killin, werd ik getroffen door een stukje bos, laag naast de weg. De bomen waren overdekt met bijna fluoriscerende korstmossen, fel afstekend tegen het oker van afgestorven varens. De plassen onder aan de bomen maakten het nog bijzonderder.

Kijkend op klok en kaart, realiseerde ik me dat ik beter aan de zuidzijde van Loch Tay nog wat foto's richting Ben Lawers kon maken, dan proberen er dichtbij te komen.
Toen ik een maal de weg onderlangs het Loch was ingeslagen, werd mijn beslissing al snel beloond met een enorme helderheid in de lucht.

Even verder ben ik aan de oever van het meer blijven staan, genietend van de transparantie van de lucht. Opklaring en wolken speelden hun spel.
Onderstaande foto heb ik daar gemaakt, met behulp van een verlopend grijsfilter, en nog steeds vraag ik me af of ik daar de foto niet mee verknald heb. U mag het zeggen. Ikzelf ben er niet uit. Het oogt niet natuurlijk - maar het benadert wel het gevoel dat ik erbij had.
Ik heb er dus maar vrede mee. En u? U zoekt het zelf maar uit.

Inmiddels was het donker aan het worden. Tijd om naar het huisje te gaan. De dag daarna helaas ook tijd om naar huis te gaan.
Good bye, Scotland, see you next time.

en mijn doelstellingen?

Aan het begin van het artikel gaf ik al aan dat ik vooral voor de vakantie naar Schotland ging. Maar naast gezins- en uitrusttaken stond fotografie vrij prominent op mijn verlanglijst.
Wat is er allemaal van terechtgekomen?

Schotland in de winter zien:
Dat is uiteraard gelukt. Vanaf 21 december is het winter, nietwaar. Maar ik wilde vooral sneeuw zien, en dat is wat achtergebleven bij mijn verwachting. Weliswaar waren de eerste dagen de bergen bedekt met sneeuw, maar ik heb geen foto's kunnen maken waarbij ik ook zelf in de sneeuw sta. Op de foto's levert dat een soort verdeling op tussen hoog en laag, sneeuw en geen sneeuw. Op zich een fraai effect, maar ik had graag ook wat foto's gehad met van voor tot achter sneeuw.
Desalniettemin: ik vind het ook in de winter een overweldigend landschap. Sterker nog, de verscheidenheid aan kleuren en schakeringen is nog groter dan in de zomer, terwijl de kleuren subtieler zijn.

Ik heb niet die plaatsen kunnen bezoeken die ik wilde, zoals Tyndrum en Rannoch Moor. Met een huisje ben je minder mobiel dan met de tent - zeker als je met een groep(je) op vakantie gaat.
Bovendien motiveerde het weer ook niet om vroeg op te staan en ver te gaan rijden. Als er langer sneeuw was blijven liggen, dan was ik wel een keer 's morgens echt vroeg vertrokken en verder gereden.

December is echt een donkere maand, zeker gezien de hoogte waarop Schotland ligt. De dag is kort, en daarmee de tijd waarbinnen je kan werken (of kan hopen op weersverbetering!). Bovendien staat de zon zo laag, dat sommige dalen de hele dag in de schaduw blijven. Dat levert behoorlijke contrasten op bij zonnig weer.

Goede winterfoto's voor mijn portfolio:
Dat is, al zeg ik het zelf, aardig gelukt. Weliswaar niet veel, maar dat lag vooral aan de korte tijd dat de sneeuw en ik tegelijkertijd in Schotland waren.
De geslaagde avondfoto's in Stirling waren een bonus, waar ik van tevoren geen rekening mee gehouden had.

De Rollei-apparatuur in zwaar weer:
Mijn spullen (zie ook ervaringen met de 6008) heeft zich uitstekend gehouden. Ik kan me niet voorstellen dat ik met mijn oude Bronica's net zo ver gekomen zou zijn.

Ook met handschoenen aan kan ik de camera en lenzen goed bedienen, al trek ik ze toch even uit bij het lenswisselen.
De accu gaf de eerste dagen, toen het vroor, al na een rol of vier aan dat de hoeveelheid stroom achteruit liep. Een paar extra rol was er nog wel uit te halen, maar het is zaak om elke dag de accu's op te laden.
Zodra het wat warmer werd, deed ik al snel weer heel lang met een accu.
Dit was de eerste reis waar ik regelmatig de 250mm (niet PQ) gebruikte. Een prima lens, maar lastig met lichtmeting. Die werkt namelijk bij deze lenzen pas vanaf EV5 - en dat haalde Schotland lang niet altijd!
Ik loste dit op door eerst het licht te meten met de 150mm op de camera, met echt handig is het niet.
De lichtmeting en lenzen hebben zich bij de nachtopnamen uitstekend gehouden. De lichtmeting was correct; er is geen zichtbare overstraling.

en nog wat cijfertjes
Uiteindelijk heb ik 19 rol Velvia gebruikt, en geen Provia 400. Er waren dan ook geen herten en dergelijke, die het gebruik van die film nodig hadden gemaakt.
Daarnaast heb ik twee rol Sensia 400 volgeschoten in Edinburgh en Stirling. Dit heeft een aantal aardige opnamen opgeleverd, maar ik ben er niet kapot van. Daarvoor is het kwaliteitsverschil met middenformaat te groot.
19 rol middenformaat zijn 228 'frames', waarvan 6 per ongeluk afgedrukt. Als ik daar vervolgens het bracketen vanaf trek, kom ik op 114 verschillende 'shots', waarvan ik er 92 de moeite van het inramen waard vond. Wat ik afkeurde waren deels foto's van onderwerpen, waar ik ook betere foto's van gemaakt hebt. Daarnaast waren ook een aantal foto's gewoon visueel niet aantrekkelijk genoeg.
92 van de 114 is een hoge score, meestal gooi ik meer opnames weg. Het aantal shots waarbij ik brackete, ligt een eindje boven mijn gemiddelde. Dit is vooral te verklaren uit mijn relatieve onbekendheid met fotograferen in de sneeuw; voor de zekerheid heb ik wat vaker een extra donkerder of lichtere opname gemaakt.

Leermomenten en nieuwe doelstellingen:

Ik ga zeker nog eens terug naar Schotland in de winter, maar dan liever in februari, als de dagen langer zijn, en verder de hooglanden in, het liefst niet te ver van zee.
Gegeven de statistieken is er in februari ook meer kans op echt vriezend weer en sneeuw.

Zeker in de winter moet ik meer gebruik maken van goede kaarten (liefst Ordinance Survey 1:50.000), omdat door het lage zonlicht het hoogteverloop heel bepalend is voor het beeld. Maar ook 's zomers is dit een verstandige zaak. Weliswaar zijn die kaarten niet goedkoop, maar afgezet tegen benzine- en filmkosten valt het nogal mee.

De Pentax MZ5 met 100mm gaat weer in de tas als lichtmeter. Handig bij de 250mm, bij verlopend grijsfilters en om gewoon de Rollei op statief te kunnen laten staan en toch het licht te meten op de belangrijke vlakken.

De keuze voor Velvia 100F in plaats van Provia 100F is een goede geweest. Deze film geeft meer kleur aan het beeld, zonder onnatuurlijk over te komen. Dit is uiteraard subjectief; ik heb echter niet het gevoel dat de winter kleurloos is (wel heel subtiel), terwijl het met Provia wel erg vlak oogde.
In het voorjaar moet ik bezien of ik voor de warmere maanden weer overschakel op Provia.

Helaas heb ik geen rekening gehouden met de reciprociteitskarakteristieken van Velvia 100F. Bij Provia heb je zelfs bij een belichting van 30 seconden nog nergens last van, maar bij Velvia 100F wordt het zichtbaar bij 4 seconden en hinderlijk bij 8 en meer.
Dat het beeld wat donkerder is dan de lichtmeter aangeeft, is niet zo erg. Dat benadrukt de sfeer van de vroege ochtend. De kleur zweemt echter nogal naar magenta, en dat komt niet mooi over. Dus toch altijd wat Provia 100F mee.

Ik moet nu echt meer gaan werken met verlopend grijsfilters. Het is vaak echt de moeite waard.

Kleine nabeschouwing:

Helemaal naar Schotland gegaan voor de sneeuw (nou ja, in ieder geval met de hoop op veel sneeuw), viel de hoeveelheid niet echt mee.
Ben je vervolgens nog geen paar dagen thuis, waar de kans op vorst en wittigheid een stuk kleiner is, of er valt een laag sneeuw in de duinen, waar ze in Zwitserland nog van op zouden kijken. Toegegeven, ik overdrijf, maar toch!

Dit artikel is geschreven door Wim van Velzen, © 2004.
Op- en aanmerkingen zijn welkom!

Binnenkort worden meer foto's van deze reis op de site geplaatst!

De meeste van bovenstaande foto's zijn opgenomen in de volgende portfolio's:
The Trossachs
Breadalbane voormalig: Centrale Hooglanden
Stirling - kasteel en stad

terug naar boven