fotografie Wim van Velzen - artikelen

'Every morning is different'

verslag van een Schotse winterreis

Algemene informatie over reizen naar Schotland vind je in dit artikel.
Onderstaand verslag is vooral geschreven uit het perspectief van fotograaf, maar ik mag u zeggen dat ook het gezin en meereizende vriend van deze reis genoten hebben.

voorpret

Ik ben al heel wat keren in Schotland geweest, maar altijd tussen mei en oktober - nooit in de winter. En dat wilde ik wel graag. Schotland is prachtig; graag zou ik het ook sneeuwgewaad willen zien. De luchten nog helderder, velden en bossen in andere kleuren. Gewoon 'mijn land' ook een keer 's winters meemaken.
Een bezoek aan Yorkshire, in februari 2002, had me al lekker gemaakt. Toen was er heel weinig sneeuw, en de foto's die ik van dat weinige gemaakt heb, waren allemaal overbelicht of anderszins vernaggeld.

Genoeg reden om een nieuwe winterreis te plannen. En uiteindelijk werd het kerst 2003. Afgezien van niet-fotografische wensen, zoals gewoon er lekker tussenuit zijn, een aantal boeken lezen, rondkijken in Edinburgh en Stirling (o.k., deze laatste wens kwam elders uit het gezin), had ik ook een aantal specifieke doelen:

plaatsen in Schotland die me lief zijn, zoals Tyndrum en wie weet Rannoch Moor, zien in de winter
foto's aan mijn portfolio toevoegen, met daarop het landschap met sneeuw
kijken of ik nu betere winterfoto's kan maken dan toen in Yorkshire
nagaan of mijn Rollei goed werkt in slechtere weersomstandigheden

De keuze voor verblijf was vrij snel gemaakt. Kamperen rond de kerst in Schotland ligt niet voor de hand en was ook niet onze keuze. Te koud, te lange nachten. Een hotel is wat onpersoonlijk en relatief duur, vooral omdat je niet voor jezelf kunt koken. Dat laatste geldt ook voor een B&B adres. Bovendien zijn die vaak gesloten gedurende de kerstdagen.
De keus viel derhalve op een holiday lodge, die ik via internet gevonden en geboekt hebt. De plek moest ergens in de buurt van Edinburgh zijn (binnen een uur rijden) en aan de kant van de hooglanden. Dan is heel het reisgezelschap gelukkig.

Uiteindelijk werd het Callander, net boven Stirling, 80km van Edinburgh. Midden in de Trossachs en aan de rand van de hooglanden. Bovendien een plaats van sympatieke grootte - zo'n 2500 inwoners, met alle winkels die je nodig kunt hebben.

En nog even wat foto-speak: de kleuren in de winter kunnen op Provia wat vlak overkomen, vandaar dat ik een stapel Velvia 100F had ingeslagen. Omdat ik eigenlijk geen idee had hoeveel foto's ik zou maken in de winter, heb ik maar veel meegenomen. En voor de zekerheid ook nog maar wat Provia 400F. Misschien loop je wat herten tegen het lijf, bijvoorbeeld.
Daarnaast wilde ik voor de stad ook mijn kleinbeeld meenemen, met sensia 100 en 400. Dan kan je tenminste zonder statief werken en hoef je niet een enorme tas mee te slepen. Als lenzen voor mijn Pentax MZ5n had ik een 35 en 85 2.0 mee en een 50 1.4 ingepakt.

heenreis

Milfield, Northumbria: zicht op Lanton en de Cheviot hills De reis via IJmuiden - Newcastle verliep zeer voorspoedig. Om 9.30 hadden we Newcastle achter ons gelaten, op weg naar de A689, een leuke rustige route door Northumbria en de Borders.
Vrienden hadden ons, geheel terecht, gewezen op een aardige inn in Milfield, vlak voor de grens. Als het regent, smaakt de koffie alleen maar beter. Bovendien waren er binnen wat displays over de geschiedenis van het gebied: dan is mijn zoontje van 5 ook meteen een tijd zoet; vooral het prehistorisch gereedschap zet zijn verbeelding in werking.
Een paar honderd meter vanaf de inn teruglopend heb ik de enige foto's van die dag op mijn naam gezet.

Eenmaal bij Callander aangekomen (circa 15.30) was het al tamelijk donker. Er lag helaas geen sneeuw, alhoewel we dat onderweg in de laaglanden her en der wel gezien hadden. Voorzover in het halfduister nog te zien, waren de heuvels rondom wel bestrooid met wit. Zondagochtend dus maar vroeg opstaan. En gezien de tijd dat de zon opkomt (al dan niet achter de wolken), is 7.30 al vroeg!

a glorious morning

Toen ik wakker werd, inderdaad zo rond 7.30, was het buiten al enigszins licht, en zo te zien bijna wolkloos. Ik vond het zelf al erg licht en was bang dat ik de zonsopgang bijna zou missen. Snel wegwezen dus.

Van een vorig bezoek wist ik nog dat je vanaf de brug over de Rivier Teith een prachtig uitzicht hebt over de rivier en de Ben Ledi (879 meter, een van de hoogste in de omgeving). Die twee kilometer erheen waren snel afgelegd. De berg had inderdaad een prachtig wit gewaad. De sneeuw begon eigenlijk al een honderd meter boven het dal-niveau.
Na de brug snel uit de auto en opschieten om niets van het spektakel te missen. Het werd immers al snel lichter en de zon leek elk moment op te kunnen komen.

Statief opgesteld, camera met 150mm op de berg gericht. Gelukkig heeft de brug een fikse borstwering van steen. Het waait namelijk behoorlijk - en koud ook.
En toen daagde het me dat mijn haast geheel overbodig te zijn geweest. Het duurt nog een half uur voor de zon daadwerkelijk opkomt. Door de hoge ligging van Schotland is het niet alleen lang donker, de schemering duurt ook nog eens langer dan in Nederland.
Maar dat geeft allemaal niets: het is prachtig om het land steeds meer kleur te zien krijgen. Langzaam kleuren de wolken boven Ben Ledi roze. Een bui komt opzetten en jaagt mij korte tijd de auto in. Gelukkig ga ik als het droger wordt nog even terug - en kan nog net een prachtige regenboog vastleggen.

Een voorbijkomende jogger maakt een praatje en zegt terwijl hij het schouwspel met mij bewondert: every morning is different. En dat bleek ook die week een waar woord.

Om half tien terug in het huisje, trof ik daar het ontbijt al klaargemaakt. Dat is pas service!
Na een gemoedelijke kerkdienst, komen we om 12.30 opnieuw langs de brug. Opnieuw maak ik een foto van Ben Ledi. Zelfs midden op de dag staat de zon laag. Door dat de zon inmiddels naar het zuiden is gedraaid, komt de structuur van de bergwand goed tot zijn recht.

Ons einddoel van die dag was Loch Tay en Ben Lawers, zo'n 40 km noordwaarts. De besneeuwde bergen zijn prachtig. Langzaamaan begint het weer te sneeuwen. Zodra we Killin binnenkomen, aan het eind van Loch Tay, zijn er ook een aantal felle opklaringen. River Dochart bruist tevreden. De atmosfeer is bijna breekbaar.

om acht uur al vroeg op! en nachtfoto's om 5.00 pm

De twee dagen die hierop volgden hadden ongeveer hetzelfde verloop: 's morgens vroeg opstaan (dus om 7.30) en een eindje de bergen in voor een paar mooie foto's. Voor 10 uur weer thuis voor het ontbijt. Daarna de stad in: maandag Edinburgh, dinsdag Stirling.

hengelaars Die maandagochtend begon prachtig. De vorst was weliswaar uit de lucht, maar er lag nog steeds sneeuw op de bergen. Mijn instinct dreef mij naar het dichtbijgelegen Loch Venachar (nou ja, instinct - als de zon opkomt is het altijd aardig om water in de voorgrond te hebben, vandaar).

Bij de plaats waar ik stopte, stonden twee tentjes en twee hengelaars. Ze waren al een tijd op peek, oftwel snoek aan het vissen. Hun koffie smaakte me prima! En het is altijd leuk om wat te praten met wat locals. Volgens hen had ik de mooiste luchten al gemist, maar ik ben zelf niet ontevreden over de foto's!

Het bezoek aan Edinburgh was plezierig. Het is een prachtige stad, zelfs onder een grijze hemel. Fotografisch heb ik niet veel gedaan, op wat snapshots in kleinbeeld na.

Het grote voordeel van stadsbezoek tijdens vakantie, is dat je uitstekend op het weer kunt reageren door loom op een terrasje te gaan hangen - fout, je schrijft over Schotland, Wim - door snel een tearoom binnen te gaan, of een kerk of museum te bezoeken.

Edinburgh heeft genoeg te bieden, op alle gebied. Omdat we vooral een aantal winkels wilden bezoeken, hebben we de toeristische route beperkt tot de buitenkant van het kasteel (we hadden al besloten Stirling Castle te bezoeken), de Royal Mile, St.Giles binnen, een Christmas shop binnen (dat wil zeggen vrouw en kind, want daar krijg ik allergische reacties bij en volgens mij zouden os en ezel ook reuze verbaasd zijn bij de aanblik) en met een boog naar links richting Princes Street.
Toen ik de HMV weer uitkwam, schemerde het inmiddels bekoorlijk.

Balquhidder, Loch Voil; half uur voor zonsopgang De ochtend daarop richting Balquhidder. De sneeuw smolt nu op grote schaal, waardoor wat nevelslierten ontstonden. De vochtigheid van het landschap was enorm, de schoonheid ervan ook. Er stond geen zuchtje wind, en alles leek heel tranparant.
Het was donker ook. Belichtingstijden waren rondom de 8 sec. Dat leverde wat reciprociteitsproblemen op met Velvia 100, iets waar ik als gepokte en gemazelde Provia gebruiker niet op had gerekend. Het aardige is echter dat de wat paarsige kleuren best passen bij de vroeg ochtend.

Het bezoek aan Stirling, die middag, bestond uit een rondleiding door Stirling Castle en vervolgens winkelen in het centrum. Ik besloot mij rugzak met spullen en statief ook daarheen mee te nemen. Wrong move. In de stad heb ik nauwelijks een foto gemaakt, maar wel veel zweet verspild.

Het kasteel daarentegen was een groot succes. Niet alleen de uitstekende rondleiding (dat is op zich al uitzonderlijk), maar vooral de sfeer in de avond. En dat is dan weer het voordeel van december: je kunt rond 16.30 al nachtfoto's maken! Alhoewel de lucht nog net niet zwart was, wat de gebouwen nog fraai liet afsteken tegen de lucht.

Voor de vergelijking het kasteel bij daglicht en een paar uur later. Het waren mijn eerste echte nachtopnamen; ik ben zeker niet ontevreden.

nat, het is niet nat, een beetje vochtig misschien

De dag erop ben ik 's morgens niet eens foto's gaan maken. Regen, nattigheid, water. Overal. Na een uitgebreid ontbijt, gaan we wat winkels in Callander bekijken. Nog een paar leuke boeken op de kop getikt in een tweedehands boekhandel.
Het regent nog steeds. Thee en koffie, en vooruit doe er ook maar wat caloriën bij. Het regent.

Toch maar een tochtje gemaakt. De regen bleef vlagen, maar een paar minuten buiten was nog te doen.
Inmiddels was zo goed als alle sneeuw gesmolten; in combinatie met het vele regenwater leverde dat aardige taferelen op. Alles druipt; ieder watertje is een stroom geworden. Stukken land staan onder water.

De druipende planten reflecteren veel hemellicht, wat ze een bepaalde transparantie verleent. De roestbruine dode varens, de rossige bottende knoppen aan de bomen: er is zo veel kleur.

Aan het eind gekomen van de weg, bij Inversnaid Hotel, ben ik de enige die nog bereid is de regen te trotseren. Naast het hotel is waterval, die nu onstuimig tonnen water in Loch Lomond loost. Een geweldig schouwspel. Met een parapluutje om camera en fotograaf te beschermen een paar foto's gemaakt.
Ik had het niet graag willen missen.

deel 2: en hoe het met kerst toch nog goed kwam

Dit artikel is geschreven door Wim van Velzen, © 2004.
Op- en aanmerkingen zijn welkom!

De meeste van bovenstaande foto's zijn opgenomen in de volgende portfolio's:
The Trossachs
Breadalbane voormalig: Centrale Hooglanden
Stirling - kasteel en stad
Edinburgh - een paar impressies -->

terug naar boven