fotografie Wim van Velzen - artikelen

boekhouden

evaluatie van drie weken landschapsfotografie, zomer 2005

In 2003 heb ik voordat we op reis gingen, eerst doelen gesteld bij mijn landschapsfotografie van die zomer. Mijn doelen en bevindingen heb ik opgeschreven in Boekhouden, evaluatie van twee landschapsfotografie. Dat beviel goed, dus met de winter van 2003 heb ik hetzelfde gedaan: Every morning is different, een reis naar Schotland (kerst 2003).
Dit proces van doelen stellen, fotograferen en dan goed evalueren, is van mij van groot belang gebleken. Op die manier prikkel ik mezelf om mijn werk te blijven verbeteren en nieuwe wegen in te slaan.

Door onze verhuizing van Katwijk naar Veenendaal hebben we in 2004 Nederland niet verlaten - nu in 2005 zijn we zo gelukkig geweest opnieuw Schotland te kunnen bezoeken. Het meer lopende verhaal van onze reis vind je hier: 'You must have a good marriage...' . Dit artikel is toegespitst op de fotografie sec.

Klik op de foto's voor een grotere weergave;
gebruik de 'terugknop' van je browser om terug te keren naar het artikel.

doelen

Voordat ik mijn doelen voor 2005 geformuleerd heb, heb ik uiteraard eerst eens gekeken naar de conclusies van zomer 2003:

Met de Rollei kan ik zonder statief prima reportage-achtig werk maken
Ik heb meer panorama's gemaakt, wat leuke resultaten geeft en zeker verdere uitwerking vraagt
Licht en kleur kan een landschap maken en breken - bij elke foto moet ik hier rekening mee blijven houden (wat niet betekent dat het licht altijd 'glamourous' moet zijn!)
Gebruik alle landschapselementen, ook het moderne of visueel minder aantrekkelijke - anders blijft de fotografie steken in een soort romantiek
Schenk naast landschap meer aandacht aan flora en fauna
Doe wat meer ervaring op met polarisatie en verlopend grijsfilters

Doelen voor zomer 2005

Me blijven richten op het documenteren van het landschap - zijn geschiedenis, de natuur, de bewoners, het weer, het licht
Daarnaast mezelf meer ruimte geven voor documentatie van het dagelijks leven - naast landschap dus ook wat reisfotografie
Experimenteren met weinig scherptediepte, net als bij trouwreportages
Minimaal met 10 goede panorama's thuiskomen
Meer moderne elementen verwerken, zoals hekken, wegen, electriciteitsleidingen etc.

De voorgenomen reis

We zijn met z'n vieren: voor het eerst gaat Teun mee (een half jaar oud), evenals onze zoon Klaas (7 jr) en Marleen & ik. Omdat de kleine nogal wat rusttijd nodig heeft, zal ik vooral tussen 6 en 10 's ochtends en in de avond mijn fotografische gang kunnen gaan.
In plaats van onze trouwe Renault 19 reizen we onze nieuwe, ook al weer vertrouwde Renault Kangoo: meer ruimte, wat met de extra passagier wel mag! Voor de overnachtingen kiezen we opnieuw voor eenvoudige campings met weinig faciliteiten.

We hebben zo'n drie weken de tijd, met als reisdoel een aantal noordwestelijke eilanden: het dubbeleiland Lewis & Harris en Skye, beide ongeveer zo groot als Noord-Holland, maar dan met 20.000 respectievelijk 8000 inwoners!
De eilanden waar we heen gaan kennen weinig tot geen bosgebied - ik zal me dus toeleggen op de kust en anderzijds wat vaker een beinn oplopen voor het wijdere uitzicht. Er zijn meer prehistorische monumenten dan pittoreske stadjes of zoetige kasteeltjes.

Onderweg zal ik weer talloze kaarten, boeken met local information en literatuur over natuur, cultuur en geschiedenis aanschaffen, met dit jaar nadruk op Gaelic en het Keltisch christendom.

middelen

Was in 2003 nog het grote nieuws dat ik was overgegaan van de Bronica EC op de Rollei 6008, dit jaar voel ik mij vooral genoopt uit te leggen waarom ik nog steeds (sic!) niet digitaal werk. In het kort:

middenformaat dia's bieden een geweldig mooie kwaliteit, die met digitaal slechts tegen zeer hoge kosten te realiseren is
de omstandigheden van de reis zijn niet zo, dat ik makkelijk een labtop mee zou nemen of telkens accu's op kan laden
dia's projecteren is voor het verslag van een langere reis voor mij de beste manier om mijn verhaal te vertellen
de snelheid of flexibiliteit van bijv de ISO waarde, die digitaal biedt, heb ik voor dit werk niet nodig

Maar ik moet toegeven: het idee dat je in lastige situaties even een histogram kunt bekijken is toch wel aanlokkelijk. Anderzijds is bracketen natuurlijk makkelijk genoeg gedaan.

Sinds 2003 heb ik mijn Rollei camerasysteem verder uitgebreid. Naast de 50, 80 en 150 is er eind 2003 al een 250 en 2x converter bijgekomen (beide non-PQ). Sinds de aanschaf van de 90mm macro van Schneider gebruik ik de 80mm nauwelijks meer (alleen als ik weinig gewicht bij me wil hebben) en komen de 9 en 17mm tussenringen ook nauwelijks meer de tas uit.
Sinds december is het groothoekgebied verder ontsloten met de 40mm van Zeiss (non-PQ). Net als bij de 250 is het wat omslachtiger werken met de lichtmeting, maar dat is geen groot probleem.
Twee accu's voor de 6008i, lader en een UK-naar-Europa adapter, lader voor in de auto
Manfrotto 055 statief en 410 kop; Manfrotto 190 en 56 kop (als lichter alternatief)
105 stuks provia 100F (12 opnames 6x6) en 10 stuks provia 400F (voor je weet maar nooit); 55 stuks Velvia 100F voor als het overdag grauw weer is
De Rolleicord zal in de reservetas blijven: omdat er altijd een losse belichtingsmeter of kleinbeeldreflex bij nodig is, is het alleen maar lastiger werken dan met de 6008
De Pentax MZ5 gaat niet meer mee als lichtmeter (spotmeter stand), maar zal wel dienst doen voor de foto's van de familie.
Een set 1:50.000 Ordinance survey kaarten; vooral de hoogtelijnen helpen om goede standpunten te vinden - en je verdwaalt niet snel bij een wandeling!
Kennis van het gebied! Een stapel boeken over Schotland, in het bijzonder de Hebrides, hebben me geholpen om te kunnen zien, en niet alleen te kijken. Vooral informatie over ecologie en allerlei sociaal-ecomische processen maakt het me mogelijk om goed te interpreteren wat ik zie.

tussen hoop en vrees

Als ik deze regels schrijf, zijn we net enige dagen thuis. De films zijn ter ontwikkeling opgestuurd - nu nog wachten op terugkomst. Behoorlijk spannend, alhoewel ik voor mijn gevoel al tamelijk goed kan inschatten hoe het gegaan is. Een digitale workflow zou natuurlijk sneller resultaat hebben laten zien!

Dit soort onscherpte is je loon als je een lens uit je klauwen hebt laten vallen... Zonder op de details van de reis zelf in te gaan, kan ik alvast melden dat de fotografie in hoge mate werd be�nvloed door twee, of eigenlijk drie, zaken. Allereerst het matige weer. Zeker de ochtend en avonden, waarin je vaak het mooiste licht hebt, waren grauw en dicht bewolkt. We hebben nauwelijks spectaculaire lichtshows meegemaakt, op wat felle opklaringen overdag na. Tamelijk frustrerend wanneer je weet dat je in een prachtig landschap bent, maar het licht het compleet laat afweten.
Het tweede was dat op tweederde van de reis mijn bril stuk ging. Het enige waar ik op terug kon vallen, was een zonnebril in ongeveer mijn eigen sterkte, maar met afwijkende cilinders. Lastig werken en een goede les om ook dat stukje optiek in tweevoud mee te nemen. Inmiddels heb ik twee identieke brillen!
Daarnaast ben ik zo handig geweest om halverwege de reis de 40mm uit de tas te laten vallen. Alhoewel de achterlensdop de grote klap heeft opgevangen, kwamen een paar dagen later twee diafragmalamellen los te liggen en allicht liggen de lensgroepen niet meer helemaal waar ze horen. Rather annoying ... and very stupid!

Dat gezegd zijnde - het landschap van de eilanden was vaak overweldigend mooi. Wijds en ruig, met onstuimige weer en een even onstuimige geschiedenis.
Meer dan andere jaren hebben we veel contact gehad met de plaatselijke bevolking. Een baby, slecht weer en niet al te veel toeristen droegen hiertoe zeker bij, evenals een beetje Gaelic (chan eil moran, ach tha mi a' ionnsachadh...). Misschien was dit voor mij nog wel het meest verrassende en aangename aspect.
Die contacten hebben overigens niet tot al te veel foto's geleid, maar dit ligt vooral aan een innerlijke barricade bij mijzelf - ik vraag mensen niet makkelijk of ik foto's van ze mag maken. Van een aantal mensen heb ik na een gesprekje wat foto's gemaakt. Voor mij de eerste keer dat ik zo te werk ga, maar zeker iets om vaker te doen.

resultaat

wat cijfertjes

In 20 dagen heb ik 56 provia 100F films gebruikt en 30 velvia 100F; de 400F heb ik in het geheel niet gebruikt
Het percentage geslaagde foto's was bij de provia en de velvia opnames ongeveer gelijk
Ook de redenen om opnamen af te keuren liepen behoorlijk parallel; ik heb wel relatief wat meer velvia opnames afgekeurd omdat het licht niet mooi was
Van de 1032 opnamen, waren er 367 voor belichtingstrapjes of opnames met en zonder polarisatiefilter / grijsfilter
9 beeldjes heb ik verprutst door onbedoeld af te drukken
Blijft over 656 (63,6%) werkelijk individuele opnames
Van die 656 opnamen heb ik er 454 in eerste instantie gehouden. Dus 69,2% van de individuele opnames zijn technisch en inhoudelijk OK
Ik heb die 30,8% afgekeurde foto's geprobeerd te labellen (natuurlijk kun je deze categorie�n niet scherp onderscheiden)

7,5% omdat het onderwerp eigenlijk helemaal niet zo geweldig was
11% omdat een andere opname (nog) beter liet zien waar het me om ging
5,5% waar het licht gewoon niet geschikt was
4,9% omdat de belichting niet klopte of het contrast te groot was (daar had ik dus een verlopend grijsfilter moeten gebruiken)
0,8% had problemen met de scherpte, hetzij scherptediepte of gewoon niet goed ingesteld
1,2% omdat het diafragma van de 40mm inmiddels losgelaten had

In tweede instantie, 2 dagen later, heb ik er nog eens 111 afgekeurd, omdat er van een onderwerp vaak betere foto's waren, of omdat het beeld toch te niksig was. Dat is 16,9% van de oorspronkelijk 656 opnames. Uiteindelijk heb ik dus 343 opnames (52,3%) ingeraamd.
Ter vergelijking: in 2003 kwam ik op 230 foto's, 57% van het totaal aantal opnamen. Toen duurde de reis netto 13 dagen, tegen nu 20. Ik ben dus iets strenger voor mezelf geworden; het aantal opnames per dag blijkt erg dicht bij elkaar te liggen.
Ik neem aan dat ongeveer 120 � 150 van de 343 blijvers in de portfolio's op deze site terecht zullen komen. [ uiteindelijk werden dat er 170 ]

Ik heb ook het aantal keer geteld dat ik een lens gebruikt heb (vanaf de lichtbak teruggerekend, maar ik ben zeker van meer dan 90% van de opnames). De volgende percentages gaan uit van de 343 uiteindelijk ingeraamde beelden.

Lenses	used
40mm	7,6%
50mm	49,6%
90mm	12,8%
150mm	23,6%
250mm	6,4%
conv	0,6%
t.ringen	0,6%

De 40mm zou ik uiteraard meer gebruikt hebben, als ik hem niet had laten vallen.

opmerkingen over de apparatuur

Nog maar net in mijn bezit, maar nu al de hoogste lof: de Lowe Pro Photo Trekker AW II. Een zeer stevige rugzak die plaats biedt aan al mijn apparatuur. Verstelbaarheid is uitstekend, evenals het draagcomfort. Nu nog een uitvoering waar die schapenpoepafstotend is...
Meer dan vorig jaar heb ik de camera ook zonder statief gebruikt, zoals op de ferries en bij het fotograferen van personen. Sluitertijden voor de 50mm bedroeg dan minimaal 1/75 en voor de 150mm 1/250. Dit werkt prima, zonder afbreuk te doen aan de scherpte. Het beperkt natuurlijk wel de speelruimte in de scherptediepte. Je loopt bovendien wel meer kans op slordigheden in de compositie.
De beeldhoek van de 40mm heb ik vaker gebruikt, dan ik van te voren gedacht had. In de loop van de jaren ben ik relatief steeds wat minder tele en wat meer groothoek gaan gebruiken - alhoewel ik het gedrongen perspectief van de telelens vaker gebruik dan de meeste landschapsfotografen. Het is overigens wel verstandig om zo'n lens dan niet op de straat te laten vallen... Mocht hij beyond repair zijn, dan zal ik zeker een ander aanschaffen.
De 90mm macro is een erg prettige lens gebleken, al had voor de macrofoto's de brandpunt wat langer mogen zijn. Het is een prima allround standaardobjectief. De scherpte is onovertroffen.
Vaker dan vorige jaren heb ik de grijsfilters gebruikt, wat volgens mij de foto's zeker te goede gekomen is. Helaas is de cokin-p serie te klein voor de 40mm en 90mm objectieven, en zijn de verlopend grijs filters van een kwaliteit die mijn objectieven geen rechtdoet. Ook hier zal ik dus flink gaan investeren.
Dit jaar voor het eerst gebruikt, en met veel plezier: de stekker waarmee de batterij in de auto wordt opgeladen. Je plugt 'm in de sigarenaansteker en met 10 uur is de batterij vol (tegenover een uur via het 220 lichtnet). Hierdoor ben ik onafhankelijk van derden, zoals campings, restaurants etc.
Dit jaar heb ik voor het eerst met twee type films door elkaar gewerkt (afhankelijk van het licht). Ik heb er voor gekozen om naast de Provia ook de Velvia 100F mee te nemen, om de kleuren bij grauwe dagen wat op te krikken. Volgens mij heeft dat goed uitgepakt. Wel vind ik de Velvia wat onvoorspelbaar in zijn reactie op licht - kleuren lijken meer te veranderen dan bij provia. Dat geeft soms overdreven kleuren, alhoewel niet lelijk.

heb ik m'n doelen gehaald?

Me blijven richten op het documenteren van het landschap - zijn geschiedenis, de natuur, de bewoners, het weer, het licht -> zeker gelukt, al had ik nog wel wat meer moderne elementen kunnen gebruiken
Daarnaast mezelf meer ruimte geven voor documentatie van het dagelijks leven - naast landschap dus ook wat reisfotografie -> eerste pogingen motiveren me om verder te gaan; ik moet hierin mijn mindset echt verder ontwikkelen
Experimenteren met weinig scherptediepte, net als bij trouwreportages -> niet veel gedaan, behalve bij wat macro- en gezinsopnames; waarschijnlijk vooral succesvol bij de reisfotografie, de paar pogingen bij landschap zijn niet erg geslaagd
Minimaal met 10 goede panorama's thuiskomen -> hmm, bij lange na niet gehaald, de meeste panorama's die ik gemaakt heb, vallen uiteindelijk af vanwege saai licht. Het probleem is vooral dat ik er niet gespits op ben, dus als ik nog eens in mijn rijke dagen kom, koop ik onmiddellijk een 6x12 met setje lenzen - dan zal ik vanzelf ook meer gaan letten op kansrijke panorama's
Meer moderne elementen verwerken, zoals hekken, wegen, electriciteitsleidingen etc -> wel iets vaker gedaan, maar ik laat blijkbaar mijn oog er niet echt op vallen. Wel heb ik vermeden om de Hebrides af te schilderen als een soort premodern paradijs.

PS Opvallend aan de onderwerpkeus dit jaar, is dat ik nu meer ook de vakantie zelf gedocumenteerd heb: campeerplekken, overtochten en vooral de jongens. Het zijn dan natuurlijk ook prachtjongens!

nieuwe doelen & strategiën

Nieuwe doelen

Meer reportage-achtig werk maken; de eerste schuchterige pogingen zetten me aan om dit meer en beter te doen.
Alle elementen van een landschap te waarderen en ze fotografisch te gebruiken - een doel waar ik al in 2003 had opgesteld, maar dat zeker op de lijst moet blijven staan.
Mezelf niet gek maken wanneer het weer of het licht niet meewerken. Ga afwassen, of doe een spelletje met de kinderen.
Nog wat meer discipline opbouwen voor het gebruik van filters. Het boek van Joe Cornish over de Schotse kusten laten zien dat filtergebruik betere resultaten oplevert, zonder dat het de oorspronkelijke sfeer van het landschap geweld aandoet.

Hoe ga ik die bereiken?

Gewoon mensen aanspreken of ik ze mag fotograferen, zeker als we toch al een praatje hebben. Vaak vinden ze het, ondanks uitgesproken blijken van het tegendeel, erg leuk om gefotografeerd te worden.
Steeds goed analyseren wat de bepalende elementen van een landschap zijn, of dat nu fraaie elementen zijn of niet.
Mezelf vertellen dat ik alleen maar mijn eigen ding hoef te doen. Er zijn talloze fotografische mogelijkheden, op ieder moment. Hier moet ik niet zenuwachtig van worden. Alleen maar doen wat ik wil doen.
Vaker verlopend grijsfilters gebruiken.

Hieronder vind je m'n werk van zomer 2005, grofweg in chronologische volgorde:

Dit artikel is geschreven door Wim van Velzen, © 2005.
Op- en aanmerkingen zijn welkom!

Deze en nog veel meer foto's zijn opgenomen in de verschillende portfolio's!
Het is ook mogelijk vergrotingen van deze foto's te bestellen of ze editoraal of commercieel te gebruiken.

terug naar boven